دانش کلام از دانش‌های مهم اسلامی است که با استفاده از روش‌های گوناگون، به استنباط، تبیین و دفاع از عقاید دینی می‌پردازد. این دانش که در قرآن کریم و سخنان پیامبر خاتم ریشه دارد، در طول تاریخ حیات فکری اسلامی تحولات بسیاری به خود دیده و دانشمندان و آثار بسیاری در آن ظهور یافته است. این نوشتار، با روش توصیفی ـ تحلیلی، به گونه‌شناسی دانش کلام و تحولات تاریخی آن در شیعه پرداخته و گونه‌های مختلف کلام رایج در میان دانشمندان شیعه را شناسایی کرده و مهم‌ترین دانشمندان طرفدار هریک از این گونه‌ها و نیز آثار آنان را به اختصار معرفی کرده است. حاصل این تحقیق این است که دانش کلام در میان دانشمندان شیعه، دانشی پویا و همواره زنده بوده و همین امر باعث شده است که بسته به نیازهای هر زمان و با استفاده از رشد و تحول علم در جهان اسلام و جهان اطراف، دانشمندان شیعه شکل‌ها، گرایش‌ها و رویکردهای متفاوتی را به کار بسته یا ایجاد کرده‌اند. در این پژوهش، هشت گونه و رویکرد کلامی در طول تاریخ در شیعه شناسایی شده که عبارتند از: کلامی نقلی ـ حدیثی، کلام عقلی ـ تأویلی متأثر از معتزله، کلام عقلی ـ نقلی انتقادی، کلام عقلی ـ فلسفی متأثر از حکمت مشاء، کلام عقلی ـ عرفانی، کلام عقلی فلسفی متأثر از حکمت متعالیه، کلام سلبی ـ تنزیهی و کلام مقارن و بین الادیانی.
)